Finally, after five posts leading up to it, I get to my imagined script for conducting the field remedy.
One conclusion I am moving toward, so far, is that once we add in all of the Christian liturgical rituals referenced, plus some implied by the ingredients, the dominant mode for this ritual is more self-evidently Christian liturgical than the way most scholars have read this text, as preserving a pre-Christian “pagan” set of charms in Old English with a smattering of Christian wording to make it look good. Here is why that conclusion is wrong: the Latin texts drawn from Christian ritual are not written out, because they are well-known to the practitioners, whereas the specific occasion texts in Old English aimed at the Latin-illiterate audience are written out in full for the Latin-literate practitioners. Once we write out, as below, the Latin ritual texts, this thing gets really long, and really Christian.
Admittedly, I have taken some liberties to produce a script, but only using known texts and practices. The upshot is a three day performance, imagined as a Saturday day of preparation (Act I), a Sunday sod ceremony (Act II), and a Monday plough ceremony (Act III). But first a prologue, to set the scene.
Prologue:
Scene 1: Manor hall; landowner, bailiff, and priest.
Manorial landowner receives report from bailiff of problematic field. Bailiff suspects someone poisoned it with harmful seeds, or other materials (tainted water or manure). Landowner believes it is cursed and demonic.
Landowner approaches priest at church on estate, requests assistance.
Priest recalls remedy in manuscript, retrieves and explains.
Scene 2: Fields; landowner, bailiff, and priest.
The three men walk the bounds of the problematic field, noting the scrawny grain and weeds.
Act I: Day of Preparation (Saturday)
Scene 1: Village homes, crofts and tofts; 4+ resident lay persons, probably women and children, led by a senior herbwoman, and exorcist :
Herbwoman leads women and children to gather from their households oil, honey, yeast, milk of each animal, piece of each tree (except hardwood) and each plant (except bogbean). Children are encouraged to pluck leaves from every type of plant in their gardens.
Herbwoman grinds and prepares concoction. She works with exorcist to bless milk and honey.
The exorcist (the clergyperson responsible for clean utensils and purifying materials for liturgical use) might use this prayer for blessing milk and honey:
Benedictio lac et mal (Durham A.IV.19 additions #3 fols 62v18-63v4; see also Leofric Missal 2401)
Benedic domine et has creaturas fontis et lactis et mellis et pota famulos tuos de hoc fonte perenne qui est spiritus ueritatis et enutri eos de hoc melle et lacte. Tu enim domine promisisti patribus nostris abrahae et issaac et iacob introducam uos in terram repromissionis terram fluentem lac et mel. imple pro misericordia tua magna haec promissa in nobis eorum filiis aliquantenus et fide et operibus iunge nos famulos tuos in christo et spiritui santo lac et mel iunctum et cuius ducatum accipiemus in eum splendoris albidem in quam uitae passionem suam coram discipulis in monte transfiguratus est et culcidiem æternæ in resurexionem suam fafum mellis commedit per quam hæc domine.
Scene 2: Woodshop in village; woodcarver and a clergyman (deacon or lector?).
Woodcarver follows deacon’s instructions to construct four quickbeam crosses. Unilateral cross made of two pieces of smoothed rectilinear wood tied (?) together at intersection. Size: 6-12 inches?
Deacon or lector uses woodcarver’s small pointed knife to carve four evangelists names on each of the four ends of the crosses.
Scene 3: Manor house; landowner and bailiff.
Arrange for almsmen and unknown seed, and double seed to give back.
Scene 4: Barn/storage shed; bailiff and several lay male field workers.
Gather plough tools, have ready.
Use an awl to bore hole in body of the plough.
Scene 5: Church sacristy and sanctuary; exorcist and acolyte, herbwoman.
(NB: usually holy water and salt blessed on Sunday for subsequent use, but included here to show the process).
Herbwoman gathers incense, fennel, hallowed soap, and hallowed salt, works with exorcist for hallowing. She compounds the ingredients and puts in jar with lid. [Q: is this whole compound making incense from these ingredients, and meant to be burned, perhaps as part of boring the hole in the plough into which the seed is placed?]
Exorcist performs exorcisms and blessings of salt and water, incense, soap, maybe the fennel also. Some samples:
Benedictio Incensi, Missal of Robert of Jum., p. 281
Domine deus omnipotens cui assistunt exercitus angelorum cum tremore quorum seruitus inuentu (sic) et ignem conuertitur dignare domine respicere et benedicere hanc creaturam tuam incensi. ut omnes languores insidias (sic) odorem ipsius sentientes effugiant. et separentur a plasma (sic) tua quos praetioso sanguine redemisti filii tui. et numquam laedantur a morsu antiqui serpentis. per…
salt halguncge to acrum ond to berenne one in husum (Durham Collectar 642)
Exorcizo te, creatura salis, in nomine patris et filii et Spiritus Sancti, qui te per Eliseum in aquam mitti iussit, ut sanaretur sterilitas aque qui diuina sua uoce dixit: Vos estis sal terre, ad apostolos, ut omnes qui ex eo sumpserint sint sanati animis atque corporibus et ubicumque fuerit aspersus prestet omnibus remissionem peccatorum et sanitatem, in protectionem salutis ad expellandas et excludendas omnes demonum temptationes, in nomine Dei patris omnipotentis et Iesu Christi filii eius, qui uenturus est iudicaturus in Spiritu Sancto seculum per ignem. Amen.
waeter halgunc to ðon ilce (Durham Collectar 645; see also exorcisms of water, and with salt, 651-53)
Te ergo inuoco Domine sancte pater omnipotens aeterne Deus, ut hanc aquam exorcizare benedicere pro tua pietate digneris, ut omnis spiritus inmundus locum in ea ultra non habeat, sed uibcumque fuerit aspersa, angelorum tuorum descendat exercitus. Per….
Benedictiones ad Omnia quae volueris (Durham Collectar 595-6)
Creator et conseruator humani generis, dator gratie spiritalis largitor aeterne salutis, tu Domine mitte spiritum tuum sanctum super hanc creaturam illam ut armata uirtute caelestis defentionis, qui ex ea gustauerint proficiat illis ad aeternam salutem. Per…
or:
Benedic Domine creaturam istam ut sit remedium salutare generi humano; presta per inuocationem nominis tui ut quicumque ex ea sumpserit corporis sanitatem et anime tutelam percipiat. Per….
Scene 6: Kitchen; herbwoman and exorcist.
Herbwoman bakes a loaf with each kind of flour, milk, and holy water (gotten from exorcist). If this is placed in the furrow on Monday, bake on Sunday, or just hold it as stale bread?
Exorcist offers blessing of new bread:
Durham A.IV.19, addition #5, fol. 63v12-19; see also Leofric 2403 and 2408; and Durham Collectar 594
Benedic domine creaturam istam panis nouam sicut benedixisti quinque panes in deserto et duos pisces et .u. milia hominum satiasti ita benedicere digneris ut sit dominis eiusdem habundans in annum alimentum gustantes qui ex eo accipient tam corporis quam animæ sanitatem per to christe iesu qui regnas in sæcula sæculum. Per….
Scene 7: Church sanctuary; priest, deacon or subdeacon, exorcist, lector, acolyte, devout persons.
Perform Divine Offices of Vespers before dark, Compline before bed.
Act II: Sod Ceremony (Sunday)
Overview of timing: Before dawn to before sunset
- January: sunrise at 8:05 a.m. to sunset 4:05 p.m., twilight 30-40 minutes either side
- April: sunrise 5:45 a.m. to sunset 8:15 p.m.
Divine Office hours and masses for a Sunday (see Hughes, p. 18, fig. 1.6 and sections 115-116; and Salisbury, p. 9):
- Nocturns (the night office, also called Vigils and later Matins) on the eve of the day
- Lauds (or Matins) at dawn
- Prime at the first hour of the day after sunrise
- Morning Mass [in collegiate or monastic church: Chapter meeting followed by Chapter Mass]
- [blessing of salt and water; see previous day of preparation.]
- Terce
- Principal or Sunday Mass
- Sext, noon
- Votive Mass [ferial masses after sext]
- None
- Votive Mass [fasting masses after none]
- Vespers before dark
- Compline at bedtime
Scene 1: Outside fields; before dawn, between Nocturns and Lauds; andowner, bailiff, 2-4 lay male workers.
[nim þonne sods]: Four men (together or separately?) go out to field and dig up four sods from four sides of the field, leave stone markers beside holes, and bring to church door west end.
Tools: 4 hoes, 4 stone markers, 4 baskets, 4 lanterns or torches.
Scene 2 : Dawn, between Lauds and Prime, in front of west end of church; andowner, bailiff, 4 male workers, herbwoman, and 3+ clergyman (priest, deacon and exorcist?), others of the community, including children.
[nim þonne concoction] Exorcist takes from herbwoman concoction made the day before.
[do þonne holy water] Exorcist adds holy water to the concoction to make a liquid.
[drype þonne ] drips it three times on the base of each sod (they are green side down).
[cweþe þonne words] Priest and deacon say antiphonally the bilingual formula while exorcist is dripping on each of the four sods, four times:
Priest: Crescite. Deacon: wexe.
et multiplicamini. et gemænigfealda.
et replete. et gefylle.
terre. þas eorðan.
Together: In nomine patris. et filii. et spiritus sancti. Sit benedicti.
At end, they say the Pater noster, the priest in Latin, and deacon and exorcist leading laypeople to say Old English Pater noster (I am using the 11th cen. West Saxon Gospels Matthew version; aloud, takes 38 seconds):
PATER NOSTER, qui es in caelis,
sanctificetur nomen tuum.
Adueniat regnum tuum.
Fiat uoluntas tua, sicut in caelo et in terra.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie,
et dimitte nobis debita nostra sicut [et]
nos dimittimus debitoribus nostris.
Et ne inducas nos in temtationem,
sed libera nos a malo. Amen. |
Fæder ure þu þe eart on heofonum;
Si þin nama gehalgod
to becume þin rice
gewurþe ðin willa on eorðan swa swa on heofonum.
urne gedæghwamlican hlaf syle us todæg
and forgyf us ure gyltas swa swa
we forgyfað urum gyltendum
and ne gelæd þu us on costnunge
ac alys us of yfele soþlice. |
Scene 3 : After Prime, before Morning Mass; 4 male workers, led by the 3+ clergy.
[bere siþþan turf into church] In procession, the four men carry the sods into the church, and place them on four sides of altar, with the green sides toward the altar [or are the sods on the altar during the masses said over them, then they are turned during or after the masses?].
Masspriest says four masses throughout day, attended by other clergy and laypersons:
- Morning Mass (after Prime): full sung mass may take 45 min to 1 ½ hours
- Principal or Sunday Mass (after Terce): either of these two masses could be based on Rogation, Letania major (see Durham Collectar capitula 236-38); or could incorporate the Sunday blessings of salt and water. See RGP CCXIV B. Benediccio aquae ad seges contra vermes, which has mass prayers.
- Votive Mass (after Sext): shorter, perhaps 30 minutes.
- Votive Mass (after None): same or different from previous? Examples:
Missa in Sterilitate Terrae (Leofric Missal 2066-68):
Da nobis quesumus domine piê supplicationis effectum, et pestilentiam famemque propitiatus auerte, ut mortalium corda cognoscant, et te indignante talia flagella prodire, et miserante cessare. Per…
Secreta: Deus qui humani generis utramque substantiam, presentium munerum et alimento uegetas et renouas sacramento, tribue quesumus ut eorum et corporibus nostris subsidium non desit et mentibus. Per….
Ad Compendum: Guberna quesumus domine et temporalibus adiumentis, quos dignaris aeternis informare mysteriis. Per….
Missa contra Obloquentes (Leofric Missal 2020-22): against those who speak maliciously, seems to accord with OE formulas
Presta quesumus domine, ut mentium reproborum non curemus obloquium, sed eadem prauitate calcata exoramus, ut nec terreri nos lacerationibus patiaris iniustis, nec captiosis adulationibus implicari, sed potius amare quae precipis.
Secreta: Oblatio domine tuis aspectibus immolanda, quesumus ut et nos ab omnibus uitiis pontenter absoluat, et a cunctis inimicis defendat. Per dominum.
Ad Complendum: Praesta domine quesumus ut per haec sancta quae sumpsimus, dissimulatis lacerationibus improborum, eadem te gubernante, quae recta sunt cautius exsequamur. Per….
Missa pro Fame ac Pestilentia, Missal of Robert of Jum., p. 269
Sempiternae pietatis tuae abundantiam domine supplices imploramus. ut nos beneficiis quibus non meremur anticiparis [anticipans] bene facere cgnoscaris indignis. per….
Secreta: Deus qui humani generis utramque substantiam praesentium munerum et alimento uegetas. et renouas sacramento tribue quesumus ut eorum et corporibus nostris subsidium non desit et mentibus. per….
Ad Complendum: Guberna quesumus domine temporalibus adiumentis. quos dignaris aeternis informare mysteriis. per dominum.
Scene 4 : Afternoon, after fourth mass, at least one hour before sunset if this is to be completed before dark and vespers; clergy, and whole community.
Repeat at each of the four sides of the field.
[siþþan gebringe turf back to field] Clergy take the already prepared quickbeam crosses (carried processionally, lifted up), process out to field with four male workers carrying the four sods, trailed by landowner and other residents. Move to each of the four sides of the field in procession one at a time, to the stone marker previously placed, someone remove stone.
[cweðe ðonne] Deacon or lector puts cross in hole, says: “Crux Mattheus, crux marcus, crux lucas, curx sanctus iohannus,” making sign of cross each time.
[nim ðonne turf] Each man at each of four stations puts his turf back in place over the cross.
[cweþe ðonne] Priest and deacon do the same antiphonal Crescite and Pater Noster as in scene 2 above, but nine times at each of the four stations (4 recalls the altar; 9 brings us into the secular fields). By implication, the Crescite and the Pater noster are said nine times at each station, times four (so 36 times!).
Priest: Crescite. Deacon: wexe.
et multiplicamini. et gemænigfealda.
et replete. et gefylle.
terre. þas eorðan.
Together: In nomine patris. et filii. et spiritus sancti. Sit benedicti.
Pater noster, priest says Latin, deacon and exorcist lead laypeople to say Old English Pater noster:
PATER NOSTER, qui es in caelis,
sanctificetur nomen tuum.
Adueniat regnum tuum.
Fiat uoluntas tua, sicut in caelo et in terra.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie,
et dimitte nobis debita nostra sicut [et]
nos dimittimus debitoribus nostris.
Et ne inducas nos in temtationem,
sed libera nos a malo. Amen. |
Fæder ure þu þe eart on heofonum;
Si þin nama gehalgod
to becume þin rice
gewurþe ðin willa on eorðan swa swa on heofonum.
urne gedæghwamlican hlaf syle us todæg
and forgyf us ure gyltas swa swa
we forgyfað urum gyltendum
and ne gelæd þu us on costnunge
ac alys us of yfele soþlice. |
Scene 5 : Sunset, before or in place of Vespers; either on edge of fields, back near the church, setting sun behind them, church in front of them, or even inside the church; clergy primarily, with any lay members attending.
[wende þe þonne eastward] Clergyperson (exorcist as performer of cleansing rituals?) turns self eastward, toward church or altar, bows nine times humbly.
[cweð þonne words] Exorcist says:
Eastweard Ic stande arena ic me bidde
bidde ic þone mæran .domine. bidde ðone miclan drihten
bidde Ic ðone haligan heofonrices weard .
eorðan ic bidde and upheofon
and ða soþan sancta Marian .
and heofones meaht . and heahreced
þæt ic mote þis gealdor mid gife drihtnes
toðum on tynan þurh trumne geþanc
aweccan þas wæstmas us to woruldnytte
gefylle þas foldan mid fæste geleafan
wlitigigan þas wancgturf swa se witega cwæð .
þæt se hæfde are on eorþrice se þe ælmyssan
dælde domlice drihtnes þances .
[wende þe þonne sunwards] Exorcist turns self three times sunwards.
[astrece þonne on ground] Exorcist stretches out on ground, head toward east, and enumerates litanies, with other clergy echoing.
NB: Letanias is ambiguous, whether it means a litany of saints, or a shorter form, or even psalm verses or suffrages of some kind. It might also be a reference to the Litaniae maiores or minores days (see J. Hill on the conflation of these two in Anglo-Saxon England, such that Litania maiores refers not to the April 25 event but to the three Rogation days prior to Ascension more commonly refered to as Litania minores).
Here I have used a litany of the saints based on Ælfwine’s Prayerbook 75, or see a modern one:
Kyrie, eleison (Kyrie, eleison.)
Christe, eleison (Christe, eleison.)
Kyrie, eleison (Kyrie, eleison.)
Christe, audi nos (Christe, audi nos.)
Christe, exaudi nos. (Christe, exaudi nos.)
Pater de celis, Deus, (miserere nobis.)
Filius, Redemptor mundi, Deus, (miserere nobis.)
Spiritus Sanctus, Deus, (miserere nobis.)
Sancta Trinitas, unus Deus, (miserere nobis.)
Sancta Maria, (ora pro nobis)
Sancta Maria, intercede pro me misero/a peccatori/trici.
Sancta Maria, adiuua me in die exitus mei ex hac presenti uita.
Sancta Maria, adiuua me in die tribulationis meae.
Sancta Dei Genetrix, (ora pro nobis…)
Sancta Virgo virginum,
Sancte Michael, (ora pro nobis…)
Sancte Gabriel,
Sancte Raphael,
Omnes sancti Angeli et Archangeli, (orate…)
Omnes sancti throni
Omnes sancti dominationes
Omnes sancti principatus
Omnes sanct potestates
Omnis sancti uirtutes
Sancta Cherubin
Sancta Seraphin
Omnis sancti patriarche et prophete
Sancte Ioannes Baptista, (ora pro nobis…)
Sancte Petre,
Sancte Paule,
Sancte Andrea,
Sancte Ioannes,
Sancte Iacobe,
Sancte Philippe,
Sancte Bartolomaee,
Sancte Iacobe,
Sancte Matthaee,
Sancte Thoma,
Sancte Simon,
Sancte Iuda
Sancte Mathia,
Sancte Marce,
Sancte Luca,
Sancte Barnaba,
Omnes sancti apostoli, (orate pro me indigno/a famulo/a Dei, ut scut doctrina uestra tenebras mundi inluminastis, ita ‘ intercessione uestra iniquitates meas emundetis.)
Omnes sancti Apostoli et Evangelistae, (orate)
Omnes sancti discipuli Domini, (orate pro nobis)
Omnes sancti Innocentes, (orate)
Sancte Stephane, (ora…)
Sancte Dionisi cum sociis tuis,
Sancte Line
Sancte Clete
Sancte Clemens
Sancte Xixte
Sancte Cornelii
Sancte Cypriane
Sancte Laurenti
Sancte Ypolite
Sancte Vincenti
Sancte Geruasi
Sancte Prothasi
Sancte Sebastiane
Sancte Maurici cum sociis tuis
Sancte Iohannes
Sancte Paule
Sancte Crisante
Sancte Oswalde
Sancte Eadmunde
Sancte Kenelme
Sancte Albane
Sancte Iuste
Sancte Eadwerde
Sancte Ælfheage
Omnes sancti martyres, subuenite mihi in omni tribulatione, qui per tribulationem martyrii perpetua liberati estis miseria.
Sancte Benedicte,
Sancte Iudoce
Sante Martine
Sancte Hilarii
Sancte Sylvester,
Sancte Gregori,
Sancte Ambrosi,
Sancte Augustine,
Sancte Hieronyme,
Sancte Ambrosi
Sancte Grimbalde
Sancte Agustine
Sancte Cuthberhte
Sancte Birine
Sancte Swiðune
Sancte Remigi
Sancte Germane
Sancte Vedaste
Sancte Amande
Sancte Maure
Sancte Placide
Sancte Antoni
Sancte Machari
Sancte Arseni
Sancte Basili
Omnes sancti confessores, orate pro me indigno peccatori ad Domnum Deum nostrum, ut in confessione eius nominis, dum dies extrema uernerit, merear decedere, qui reum confitendo ianuas/paradysi meruistis introire.
Omnes sancti confessores (orate pro nobis)
Sancta Felicitas (ora…)
Sancta Perpetua
Sancta Maria Magdalene
Sancta Sholastica
Sancta Agathes
Sancta Agnes
Sancta Cecilia
Sancta Lucia
Sancta Anastasia
Sancta Eugenia
Sancta Eulalia
Sancta Iuliana
Sancta Tecla
Sancta Petronella
Sancta Æþeldriða
Sancta Daria
Sancta Eadburh
Sancta Ælfgyfuu
Omnes sanctae Virgines, orate pro me indigno/a famulo/a Dei, ut ab omni merear liberari immunditia delictorum, que perpetua uirginate cum sponso uestro, Domino nostro Iesu Christo, regna possidetis celorum.
Omnes sancte uirgines (orate)
Onmes sancte uidue (orate)
Omnes sancti continentes (orate)
Sancti Dei, omnes orate pro nobis, ut fugere mereamur a uentura ira.
Omens sancti, (orate pro nobis)
Omens sancti, (orate pro nobis)
Propitius esto, (parce nos, Domine.)
Ab omni malo, (libera nos, Domine…)
Ab insidiis diaboli,
A peste superbie
A carnalibus desideriis
A peste et fame et clade
Ab omnibus immunditiis mentis et corporis
A persecutione paganorum et omnium inimicorum nostrorum insidiis
Ab ira et odio et omni malo uoluntate
A uentura ira
A subita et eterna morte
Per crucem et passionem tuam,
Per sanctam resurrectionem tuam,
Per gloriosam ascensionem tuam
Per gratiam sancti Spiritus paracliti
In die iudicii,
Peccatores, (Te rogamus, audi nos…)
Vt pacem et concordiam nobis dones
Vt sanctam aecclesiam tuam catholicam regere et defensare digneris
Vt domum apostolicum et omnes gradus ecclesiae custordire et conseruare digneris
Vt regi nostro et principibus nostris pacem et uicoriam nobis dones
Vt episcopum et abbatem nostrum et omnem congreationem sibi commissam in sancta religione conseruare digneris
Vt cunctum populum Christianum pretioso sanguine tuo redemptum conseruare digneris
Vt locum istum et omnes habitatnes in eo uistiare et consolare digneris
Vt nos hodie sine peccato custodias
Vt angelum tuum sanctum a[d] tutelam nobis mittere digneris
Vt dies et actus nostros in tua uoluntate disponsas,
Vt remissionem omnium peccatorum nostrorum nobis donare digneris
Vt nobis miseris misericors misereri digneris
Vt congregationem nostram in sancta religione conseruare dingeris
Vt omnibus benefactoribus nostris sempiterna bona retribuas,
Vt flagella que pro peccatis nostris patimur te miserante a nobis auertas
Vt in die obitus nostri spiritum nostrum suscipeas, Domine Iesu
Vt per merita et intercessiones omnium sanctorum tuorum in die iudicii in dextera tua nos collocare digneris, Domine Iesu
Vt peccatis nostris cotidianis cotidie misereraris, Domen Iesu
Vt omnis qui se nostris commendauerunt orationibus conseruare digneris
Vt omnibus qui in nostris recepti sunt orationibus, tam uiuis quam et defunctis uitam aeternam donare dignieris, Domine Iesu
Vt cunctis fidleibus defunctis requiem aeternam donare digneris
Vt nos exaudire digneris
Fili Dei, (te rogamus, audi nos)
Fili Dei, (te rogamus, audi nos)
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, (miserere nobis)
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, (exaudi nos, Domine.)
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, (dona nobis pacem.)
Christe, (audi nos.)
Christe, (audi nos.)
Kyrie, eleison. (Kyrie, eleison.)
Christe, eleison. (Christe, eleison.)
Kyrie, eleison. (Kyrie, eleison.)
[cweð þonne Tersanctus] Exorcist, now standing?, says (with other clergy?):
Sanctus, Sanctus, Sanctus
Dominus Deus Sabaoth.
Pleni sunt cæli et terra gloria tua.
Hosanna in excelsis.
Benedictus qui venit in nomine Domini.
Hosanna in excelsis.
[sing þonne Benedicite, Magnificat, Pater noster] Exorcist with outstretched arms sings (with other clergy):
BENEDICITE, omnia opera Domini, Domino; laudate et superexaltate eum in saecula.
BENEDICITE, caeli, Domino, benedicite, angeli Domini, Domino.
BENEDICITE, aquae omnes, quae super caelos sunt, Domino, benedicat omnis virtutis Domino.
BENEDICITE, sol et luna, Domino, benedicite, stellae caeli, Domino.
BENEDICITE, omnis imber et ros, Domino, benedicite, omnes venti, Domino.
BENEDICITE, ignis et aestus, Domino, benedicite, frigus et aestus, Domino.
BENEDICITE, rores et pruina, Domino, benedicite, gelu et frigus, Domino.
BENEDICITE, glacies et nives, Domino, benedicite, noctes et dies, Domino.
BENEDICITE, lux et tenebrae, Domino, benedicite, fulgura et nubes, Domino.
BENEDICAT terra Dominum: laudet et superexaltet eum in saecula.
BENEDICITE, montes et colles, Domino, benedicite, universa germinantia in terra, Domino.
BENEDICITE, maria et flumina, Domino, benedicite, fontes, Domino.
BENEDICITE, cete, et omnia, quae moventur in aquis, Domino, benedicite, omnes volucres caeli, Domino.
BENEDICITE, omnes bestiae et pecora, Domino, benedicite, filii hominum, Domino.
BENEDIC, Israel, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula.
BENEDICITE, sacerdotes Domini, Domino, benedicite, servi Domini, Domino.
BENEDICITE, spiritus et animae iustorum, Domino, benedicite, sancti et humiles corde, Domino.
BENEDICITE, Anania, Azaria, Misael, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula.
BENEDICAMUS Patrem et Filium cum Sancto Spiritu; laudemus et superexaltemus eum in saecula.
BENEDICTUS es in firmamento caeli et laudabilis et gloriosus in saecula.
Amen.”
MAGNIFICAT anima mea Dominum;
Et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo,
Quia respexit humilitatem ancillae suae; ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes.
Quia fecit mihi magna qui potens est, et sanctum nomen ejus,
Et misericordia ejus a progenie in progenies timentibus eum.
Fecit potentiam in brachio suo;
Dispersit superbos mente cordis sui.
Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles.
Esurientes implevit bonis, et divites dimisit inanes.
Suscepit Israel, puerum suum, recordatus misericordiae suae,
Sicut locutus est ad patres nostros, Abraham et semini ejus in saecula.
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto,: sicut erat in principio,
Et nunc, et semper: et in Saecula saeculorum. Amen.
PATER NOSTER, qui es in caelis,
sanctificetur nomen tuum.
Adueniat regnum tuum.
Fiat uoluntas tua, sicut in caelo et in terra.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie,
et dimitte nobis debita nostra sicut [et]
nos dimittimus debitoribus nostris.
Et ne inducas nos in temtationem,
sed libera nos a malo. Amen.
Pater noster thrice, Latin only
Scene 6 : Clergy at church doors, facing fields, landowner and community.
[bebeod closing prayer for congregation] Priest, commend to: Christ and Mary, cross, for praise and worship, and for benefit of owner and those serving under him. Three possible analogues:
- A votive office. For example: Ælfwine’s Prayerbook, items 49-51, 3 special offices for the Trinity, the Cross, and Mary (preceded by this lovely “Quinity” illustration).
2. Capitella for Vespers. For example:
Durham A.IV.19 additions, #38, fols 80va23-82ra5 (see Tolhurst, vol. 6, p. 29)
[e] pro omni populo cristiano. saluum fac populum tuum domine et bendic hereditae tuæ. et rege eos et extolle illos usqe in æternum. [Ps. 27:9]
3. Commendations or suffrages. For example:
Durham A.IV.19 additions, #2, fols. 62r5ff (Scribe C); see also Leofric Missal, 68-90, cotidianis diebus.
Ab omni malo defendat uos dominus. Amen
A cunctis malis inminentibus liberet nos dominus. “
A morte secunda eripiat nos dominus.
Diuina maiestas nost tueatur
Deus dei filius nos benedicere dignetur
Diuina gratia nos benedicat
De sede sancta sua aspiciat nos dominus.
Cretor omnium nos benedicat
Benedixionibus suis repleat nos dominus
Custos omnium custodiat nos christus
Ipse nos benedicat qui nos creauit
Protegat seruos suos omnipotens dominus
Spiritus sanctus nostra inlustrare dignetur corde
Trinitas sancta nos benedicat
Spritus sanctus aperiat nobis sensu cordis
Saluet et benedicat nos omnipotens dominus
In suo sancto seruitio conseruet nos domnus
In sancta religione conseruet nos dominus
Deus miseriatur nostri et benedicat nobis
[post nocturns]
Intercendente pro nobis sanctae dei genetrixcae maria auxiliætur nobis omnipotens dominus. amen.
Per intercessionem sancta dei genetricis maria in suo sancto seruitio confortet nos dominus. amen.
Rex regum et dominus dominantium da pacem in diebus nostris omnipotens dominus amen.
Deus omnipotens sancta trinitas miseriatur nostri qui uiuit in secula seculorum. . amen.
Act III: Plough Ceremony (Monday)
Scene 1: Dawn; at church door; landowner and baillif, clergypersons, and 2+ almspersons.
Landowner: “My brother and sister, please give me the last of your grain.”
Almsman 1: “My lord, what shall we eat? We have no land where we can plant our seeds, we must eat them.” Shows small sack of grain, half empty.
Landowner: “Here is double for what you gave, seed grain from our stores.” Shows sack full of grain.
Almswoman 2: “Bless you. May your land be productive and suffer no evil.” They exchange sacks.
Clergyperson offers blessing of almsmen and of seed:
Capitella for Vespers, Durham A.IV.19 additions #3,8 fols. 80va23-82ra5 (see Tolhurst, vol. 6, p. 29 for discussion)
[m] Pro elemoisinas nobis facientibus in hoc mundo. Dispersit dedit pauperibus. et iustitia eius maet in dæculum sæculi. cor’ eius. [Ps. 111/112:9]
Durham Collectar 643 waeter halgunc to ðon ilce
Domine Iesu Christe te supplices oramus ut mittere digneris Spiritum Sanctum tuum et benedictionem tuam cum sancto angelo tuo super creaturam salis et aquae; defendat Deus segetes nostras uel seruos nostros et omnes fructus a uermibus a uolatilibus a demonibus et ab omnibus malis, ut magnifectur nomen tuum Deus in omni loco. Per Dominum.
Benedictio Seminis, Missal of Robert of Jum., p. 282 (see also Rivard, p. 57; RGP CCXIII-IV; Franz 1:10).
Omnipotens sempiterne deus. creator generis humani suppliciter tuam clementiam exoramus. ut hoc semen quod in tuo nomine serimus in agros nostros caelistia (sic) benedictione benedicere et multiplicare digneris atque ad maturitatem perducas. ut per universum orbem terrarum conlaudetur dextera tua. per dominum nostrum.
Scene 2: Full daylight; at field corner where ploughing begins; ploughman; clergypersons, including exorcist with concoction, herbwoman with bread, and audience of owner, workers, their families.
[borige þonne] Ploughman (bailiff?) bores hole in beam, presumably on the plough (or this was done in advance). Exorcist gives him concoction, he scoops out the contents with knife, smears into hole. returns jar to clergy person. [Alternatively, the incense mixture is used to bore the hole, perhaps by burning].
[nim þonne] Landowner takes seed given to him by beggars, puts it on the body of the plough. Is it stuck to or jammend in with the incense concoction, or does this plough have a automatic dispenser for seed built in? Overall, this is probably all symbolic sowing, rather than an actual start of ploughing and sowing.
[cweð þonne] Exorcist says:
.Erce. Erce. Erce. eorþan modor
geunne þe se alwalda ece drihten
æcera wexendra and wridendra
eacniendra and elniendra
sceafta hen se [hehra] scire [scirra] wæstma.
and þære[/a] bradan berewæstma.
and þæra hwitan hwætewæstma.
and ealra eorþan wæstma.
geunne him ece drihten
and his halige þe on [h]eofonum synt
þæt hys yrþ si gefriþod wið ealra feonda gehwæne
and heo si geborgen wið ealra bealwa gehwylc
þara lyblaca geond land sawen.
Nu ic bidde ðone waldend se ðe ðas wor[u]d gesceop
þæt ne sy nan to þæs cwidol wif ne to þæs cræftig man
þæt awendan ne mæge word þus gecwedene
[cweþe þonne] Clergypersons (priest and deacon) then say [I have taken the liberty of inserting the three times the Crescite is specified to after each of the three Old English formula.]
Priest: Crescite. Deacon: wexe.
et multiplicamini. et gemænigfealda.
et replete. et gefylle.
terre. þas eorðan.
Together: In nomine patris. et filii. et spiritus sancti. Sit benedicti. Amen
[þonne] When ploughman drives plough forward (with or without oxen?), then [cweð þonne] Exorcist says:
Hal wes þu folde fira modor
beo þu growende on godes fæþme
fodre gefylled firum to nytte.
[cweþe þonne] Clergypersons (priest and deacon) then say:
Priest: Crescite. Deacon: wexe.
et multiplicamini. et gemænigfealda.
et replete. et gefylle.
terre. þas eorðan.
Together: In nomine patris. et filii. et spiritus sancti. Sit benedicti. Amen
[nim þonne] Herbwoman puts her breadloaf into the furrow.
[cweþe þonne] Exorcist then says:
Ful æcer fodres fira cinne
beorhtblowende þu gebletsod weorþ
þæs haligan noman þe ðas heofon gesceop
and ðas eorþan þe we on lifiaþ
se god se þas grundas geworhte geunne us growende gife
þaet us corna gehwylc cume to nytte.
[cweþe þonne] Clergypersons (priest and deacon) then say:
Priest: Crescite. Deacon: wexe.
et multiplicamini. et gemænigfealda.
et replete. et gefylle.
terre. þas eorðan.
Together: In nomine patris. et filii. et spiritus sancti. Sit benedicti. Amen
Priest says Latin, deacon and exorcist lead laypeople to say OE Pater noster three times, perhaps as they process around the field:
PATER NOSTER, qui es in caelis,
sanctificetur nomen tuum.
Adueniat regnum tuum.
Fiat uoluntas tua, sicut in caelo et in terra.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie,
et dimitte nobis debita nostra sicut [et]
nos dimittimus debitoribus nostris.
Et ne inducas nos in temtationem,
sed libera nos a malo. Amen. |
Fæder ure þu þe eart on heofonum;
Si þin nama gehalgod
to becume þin rice
gewurþe ðin willa on eorðan swa swa on heofonum.
urne gedæghwamlican hlaf syle us todæg
and forgyf us ure gyltas swa swa
we forgyfað urum gyltendum
and ne gelæd þu us on costnunge
ac alys us of yfele soþlice. |
The End
Bibliography
Ælfwine’s Prayerbook (London: British Library, Cotton Tius D.xxvi + xxvii). Ed. Beate Günzel. Henry Bradshaw Society 108. London: Boydell, 1993. Cited by item number.
Durham Cathedral Library A.IV.19:
- Corrêa, Alicia, ed. Durham Collectar. Henry Bradshaw Society 107. London: Boydell Press, 1992. Original Scribe, Latin text only. Cited by item number.
- Jolly, Karen. The Community of St. Cuthbert in the Late Tenth Century: The Chester-le-Street Additions to Durham Cathedral Library A.IV.19. The Ohio State University Press, 2012. Cited by item number and folios.
Franz, Adolph, ed. Die kirchlichen benediktionem des Mittelalter. 2 Vols. Freiberg im Breisgau: M. Herder, 1909; reprint, Graz: Akademische Druck-Verlagsanstalt, 1961.
Hill, Joyce. “The Litaniae Maiores and Minores in Rome, Francia and Anglo-Saxon England: Terminology, Texts and Traditions,” Early Medieval Europe 9 (2000): 211–46.
Hughes, Andrew, Medieval Manuscripts for Mass and Office: A Guide to their Organization and Terminology. Toronto: University of Toronto Press, 1982.
Leofric Missal. Ed. Nicholas Orchard. 2 Vols. Henry Bradshaw Society 113-114. London: Boydell, 2002). Cited by item number in volume 2.
Missal of Robert of Jumièges. Ed. H. A. Wilson. Henry Bradshaw Society 11. London: Boydell, 1896; repr. 1994.
Rivard, Derek A. Blessing the World: Ritual and Lay Piety in Medieval Religion. Washington, D.C.: The Catholic University of America Press, 2009.
Salisbury, Matthew Cheung, ed. Medieval Latin Liturgy in English Translation. Kalamazoo: TEAMS, 2017.
Tolhurst, J. B. L. The Monastic Breviary of Hyde Abbey, Winchester. 6 Vols. Henry Bradshaw Society 69–71, 76, 78, 80. London: Harrison and Sons, 1932–42. Citations to Volume 6 (HBS 80), London, 1942.
Vogel, Cyrille, R. Elze, and Michel Andrieu. Le pontifical romano-germanique du dixieme siecle. 3 Vols. Studi e Testi 226, 227, 269. Vatican City, 1963–72. [RGP]